Υψιστη διάκριση για την τηνιακή μαρμαροτεχνία--Αφιέρωμα της εφημερίδας "Εθνος"

Επλασαν την ιστορία τους με μάρμαρο, πατώντας πάνω στα χνάρια των αρχαίων τεχνητών των Κυκλάδων και το έργο τους -που συνεχίζεται εδώ και αιώνες- περιλαμβάνεται πλέον στον Κατάλογο της Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Στο Μουσείο Μαρμαροτεχνίας στον Πύργο Τήνου εκτίθεται η ιστορία της τέχνης του μαρμάρου

Πρόκειται για την τηνιακή μαρμαροτεχνία και τους Τήνιους λαϊκούς τεχνίτες που έχουν δημιουργήσει κομψοτεχνήματα. Συγκεκριμένα, κατά τη 10η συνεδρίαση της Γενικής Διάσκεψης της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, που διεξήχθη στις αρχές Δεκεμβρίου στη Ναμίμπια, αποφασίστηκε η ένταξη της τηνιακής μαρμαροτεχνίας στον συγκεκριμένο κατάλογο.

Ενταξη που δίνει την ευκαιρία να αναδειχθούν μερικές από τις πολλές όψεις της μακραίωνης αυτής λαϊκής τέχνης, όπως οι προφορικές παραδόσεις που συνδέονται με την τέχνη και η σημασία της για τη συλλογική μνήμη και την ταυτότητα των ίδιων των Τηνίων.

Μια τέχνη που κλείνει μέσα της όλα τα στάδια, από την εξόρυξη του μαρμάρου, τα μοτίβα (κυπαρίσσια, καράβια κ.λπ.) που αποτυπώνουν οι τεχνίτες στα έργα τους, τις τελετουργικές και εορταστικές πρακτικές που ακολουθούνται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως στη διάνοιξη ενός λατομείου, στη μετάβαση από το στάδιο της μαθητείας στη βαθμίδα του μάστορη, στη γιορτή του προστάτη αγίου των μαρμαράδων (Αγιος Χαράλαμπος), αλλά και γνώσεις και πρακτικές που αφορούν τη φύση και το σύμπαν.

Στη Σχολή Καλών Τεχνών Πανόρμου Τήνου συνεχίζεται να διδάσκεται η τέχνη του μαρμάρου.

Να σημειωθεί ότι η τηνιακή μαρμαροτεχνία είναι το τρίτο στοιχείο Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς που εγγράφει η χώρα μας στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο. Η απόφαση συνοδεύεται από έπαινο για τον φάκελο που υπέβαλε η χώρα και ιδιαίτερα για το δεκάλεπτο φιλμ με τίτλο «Μόνο τον μαντρακά βαστεί...» που συμπλήρωσε την τεκμηρίωση του στοιχείου και μάλιστα το συγκεκριμένο φιλμ προτείνεται ως πρότυπο για την ανάδειξη ανάλογων στοιχείων της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Η υποβολή του φακέλου έγινε σε συνεργασία του υπουργείου Πολιτισμού με το Πολιτιστικό Ιδρυμα του Ομίλου Πειραιώς.

Το ιστορικό
Για την ιστορία αναφέρουμε ότι το μάρμαρο ήταν γνωστό στον κυκλαδικό πολιτισμό της 3ης π.Χ. χιλιετίας. Η νεότερη μαρμαρογλυπτική σημείωσε αξιόλογη ανάπτυξη, με σημαντικότερο κέντρο την Τήνο (ήδη από τον 17ο αιώνα). Στα Εξω Μέρη, και στον Πύργο, περιοχή άγονη και με πολλά λατομεία, η μαρμαροτεχνία ακόμη επιβιώνει.

Φωτογραφία που απεικονίζει πώς γινόταν η εξόρυξη του μαρμάρου

Η παλιά παράδοση των Τηνιακών στην τέχνη του μαρμάρου επεκτείνεται μετά το 1830 και στην Αθήνα. Δημιουργούν εκεί ένα ισχυρό δευτερογενές κέντρο και συνεργάζονται με Ελληνες και ξένους αρχιτέκτονες για τα νεοκλασικά μέγαρα της πρωτεύουσας, τις εκκλησίες της και την αναστήλωση των αρχαίων μνημείων. Από αυτούς θα προέλθουν οι πρώτοι μαθητές του Πολυτεχνείου και μεγάλος αριθμός καλλιτεχνών (Δημ. Φιλιππότης, Γ. Βιτάλης, Γιαννούλης Χαλεπάς, Λάζ. Σώχος, Ν. Γύζης, Νικηφ. Λύτρας και πολλοί άλλοι). Ολοι ανήκουν σε οικογένειες με παράδοση στο μάρμαρο και διδάχτηκαν την τέχνη στα πατρικά ή συγγενικά εργαστήρια.

Από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα ανοίγουν εργαστήρια και σε άλλες ελληνικές πόλεις, ενώ συνεχίζουν τη δραστηριότητά τους στη Σμύρνη, την Πόλη, τη νότια Ρωσία, τη Ρουμανία, την Αίγυπτο.

Σ. Ορφανός
Ανάδειξη του νησιού και των λαϊκών μαστόρων

Λ. Χαλεπάς

«Η Τήνος αποδεικνύει άλλη μια φορά τη δυναμική της στο κομμάτι του πολιτισμού και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Και είναι μεγάλη καταξίωση για το νησί μας η ένταξη

της τηνιακής μαρμαροτεχνίας στον κατάλογο με τις πλέον χαρακτηριστικές εκφάνσεις άυλου πολιτιστικού πλούτου της ανθρωπότητας», σημειώνει στο «Εθνος» ο δήμαρχος Τήνου Σίμος Ορφανός και συνεχίζει: «Αυτό μας δίνει την ευκαιρία όχι μόνο να αναδειχθεί η συγκεκριμένη δράση και μέσα από αυτή να αναδειχθούν οι ντόπιοι λαϊκοί μάστορες-καλλιτέχνες, αλλά και να τιμηθεί η παράδοση και η λαϊκή τέχνη του τόπου μας. Και ταυτόχρονα μέσα από τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού το νησί μας έχει τη δυνατότητα να αναδείξει το πολυποίκιλο καλλιτεχνικό του πρόσωπο».

Ακόμα υπενθυμίζει πως Τηνιακοί τεχνίτες είναι αυτοί που έχουν αναλάβει χρόνια τώρα την αναστήλωση των μαρμάρων του Παρθενώνα.

Ο κ. Ορφανός νιώθει περήφανος, όπως λέει, και σημειώνει ότι «σεμνοί Τηνιακοί καλλιτέχνες που αφιέρωσαν τη ζωή τους μέσα σε αντίξοες συνθήκες και υπηρέτησαν την τέχνη τους είναι ευκαιρία να τιμηθούν και να καταξιωθούν μέσα από μια παγκόσμια παραδοχή».

Β. Φωτοπούλου

Λ. Χαλεπάς
Χρονικό και πνευματικό βάθος

«Η τηνιακή μαρμαροτεχνία έχει πολύχρονη παράδοση με χρονικό και πνευματικό βάθος.

Το θεωρώ λοιπόν πολύ λογικό ότι συμπεριελήφθη στη λίστα της UNESCO, καθώς τα ''έντονα'' δικά της χαρακτηριστικά τής προσδίδουν ιδιαιτερότητα», λέει ο διευθυντής της Σχολής Καλών Τεχνών Πανόρμου Τήνου Λεωνίδας Χαλεπάς, υπογραμμίζοντας πως δεν είναι μονοδιάστατη.

Διπλή ιδιότητα
Αναφερόμενος στη Σχολή σημειώνει ότι έχει διπλή ιδιότητα, καθώς από τη μία προάγει τη μαρμαροτεχνία και από την άλλη σχετίζεται με τον κόσμο της τέχνης, δεδομένου ότι κάθε χρόνο οι 2 πρώτοι σε βαθμολογία απόφοιτοι εισάγονται στις Σχολές Καλών Τεχνών της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.

Να σημειωθεί ότι η Σχολή λειτουργεί από το 1955 και βγάζει 15 αποφοίτους τον χρόνο.

Β. Φωτοπούλου
Πλούσια σε συμβολισμούς

Θέλαμε στον Κατάλογο της UNESCO να αποτυπωθεί μια όψη της παραγωγικής σύγχρονης Ελλάδας, σε μια περίοδο που η εικόνα της χώρας ακριβώς σε αυτό το πεδίο αμαυρωνόταν. Διαλέξαμε λοιπόν να προβάλουμε μια τεχνογνωσία με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Είναι μία από τις μεγάλες τέχνες της νεότερης Ελλάδας που άφησε τα ίχνη της όχι μόνο στον ελλαδικό χώρο αλλά και έξω από αυτόν, σε μέρη όπου εγκαταστάθηκε η ελληνική διασπορά, στη Μαύρη Θάλασσα και αλλού. Τα μοτίβα των Τηνιακών μαστόρων είναι εξαιρετικής τέχνης και πλούσια σε συμβολισμούς., λέει η Βίλλυ Φωτοπούλου, διευθύντρια Νεώτερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Η τέχνη, συνεχίζει η κ. Φωτοπούλου, εξακολουθεί να ασκείται στο νησί και με τα παραδοσιακά μοτίβα και με ελεύθερη δημιουργία. Παράλληλα με τους λαϊκούς τεχνίτες έχουμε και την ατομική έκφραση των γλυπτών. Μεγάλοι γλύπτες όπως ο Χαλεπάς και ο Φιλιππότης ήταν Τηνιακοί.

Α. Λαπούρτας
Εθνική επιτυχία που δίνει νέες ευκαιρίες

«Το Πολιτιστικό Ιδρυμα Ομίλου Πειραιώς υποστήριξε εξαρχής τις προσπάθειες της Διεύθυνσης Νεώτερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του υπουργείου Πολιτισμού, με σκοπό την ένταξη της τηνιακής μαρμαροτεχνίας στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO», σημειώνει ο κ. Ανδρέας Λαπούρτας, αρχαιολόγος-μουσειολόγος, Υπηρεσία Μουσείων ΠΙΟΠ, και συνεχίζει: «Αλλωστε, η τηνιακή μαρμαροτεχνία αποτελεί αντικείμενο πολυετούς ενασχόλησης του Ιδρύματος, αλλά και των επιστημονικών συνεργατών του, με απτό καρπό το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας, το οποίο λειτουργεί στον Πύργο Τήνου από το 2008.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η πλούσια συλλογή αυθεντικών εκθεμάτων του συγκροτήθηκε κυρίως χάρη στην ευαισθητοποίηση και την εμπιστοσύνη που επέδειξαν Τηνιακοί ιδιώτες και φορείς, μέσω δωρεών αντικειμένων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ένταξη της τηνιακής μαρμαροτεχνίας στον εν λόγω κατάλογο της UNESCO αποτελεί σπουδαία εθνική επιτυχία που διαμορφώνει νέες ευκαιρίες, όχι μόνο για την Τήνο και τον πολιτισμό της αλλά και για την Ελλάδα γενικότερα. Το ΠΙΟΠ θα συνεχίσει να στηρίζει, μέσω του Μουσείου Μαρμαροτεχνίας, και σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς, δράσεις και πρωτοβουλίες».

Εφη Καραγεώργου

πηγή: www.ethnos.gr