ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ν. ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΗΣ
Όψη γαλήνια, στοργικό το βλέμμα, Νους φωτεινός, η σκέψη σπιθοβόλα…
Χέρι και σπίτι διάπλατα ανοιγμένα κι η καλωσύνη σου, για όλους και για όλα.
Σοφέ, μακαριστέ κι αγαπημένε, Έλληνα, Χριστιανέ, πιστέ στη γη σου.
Σύμβολο κι άστρο λαμπερό μας μείνε… Τήνος που τον ανέστησες τιμή σου!
Λόγια της νύφης του Ελένης, συζύγου Νικολάου Καρδαμίτση, γραμμένα ένα μήνα, μετά το θάνατο του γέρο-πλάτανου της Έξω Μεριάς, που χαρακτηρίζουν τον δάσκαλο, τον πατριώτη, τον άνθρωπο, Κων/νο Ν. Καρδαμίτση.
Το Πνευματικό Κέντρο Πανόρμου ΓΙΑΝΝΟΥΛΗΣ ΧΑΛΕΠΑΣ του Δήμου Τήνου, πιστό στις καταστατικές του αρχές και σκοπούς, ασκεί δική του πολιτιστική πολιτική, παράγει συνεχώς νέο Πολιτισμό και οραματίζεται καλύτερες ημέρες για το νησί μας και πέραν της αναγνώρισης της ΤΗΝΙΑΚΗΣ ΜΑΡΜΑΡΟΤΕΧΝΙΑΣ, ως μέρους της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO.
Για να μπορούμε όμως εμείς να οραματιζόμαστε ένα καλύτερο αύριο, κάποιοι συντοπίτες μας, σε δύσκολες στιγμές του τόπου, αναφώνησαν: «Θαρσείτε»! Αναδείχθηκαν υπερασπιστές της ιεράς παρακαταθήκης των προγόνων μας. Και δεν ήταν λίγοι αυτοί που το έπραξαν. Ένας απ αυτούς ήταν ο δάσκαλος Κων/νος Καρδαμίτσης, ο γέρο-πλάτανος της Έξω Μεριάς, όπως προσφυέστατα αποκλήθηκε, από την φαεινή και τηλαυγή Εταιρία Κυκλαδικών Μελετών, που τον τίμησε το 1965.
Πράγματι, σαν τον πλάτανο δίπλα στην πηγή, για πολλές δεκαετίες σκέπαζε με τον προστατευτικό του ίσκιο τους συντοπίτες του, προσφέροντας σωστή εκπαίδευση και αγωγή και κάθε είδους βοήθεια και στήριξη στις οικογένειές τους. Όπως ο ίδιος έλεγε: «Δεν έδωσα ξηρές γνώσεις στα παιδιά, αλλά διέπλασα το ήθος τους». Πίστευε βαθιά, ότι: « Ο δάσκαλος, ως πνευματική κορυφή, πρέπει να είναι και ο πρώτος κοινωνικός παράγων, εμπνεόμενος, πάντοτε, με αγνή και ιδεολογική δράση και απόλυτη ανωτερότητα, για να έχει τη γενική αγάπη και εμπιστοσύνη της κοινωνίας».
Ο Κων/νος Καρδαμίτσης, γόνος λευιτικής οικογένειας, γεννήθηκε στον Τριαντάρο της Τήνου το 1874 και μετά το πέρας των σπουδών του, τοποθετήθηκε το 1894 δημοδιδάσκαλος στα Υστέρνια και υπηρέτησε στο Δημοτικό Σχολείο Υστερνίων, μέχρι το 1936, αφήνοντας την παιδευτική του σφραγίδα σε γενιές Υστερνιωτών. Με δικές του προσπάθειες κτίζεται το 1904 το Δημοτικό Σχολείο Υστερνίων, που τότε αριθμούσε 160 μαθητές και στη σημερινή ολοκληρωμένη του μορφή το 1930. Με δικές του προσπάθειες απέκτησε Δημοτικό Σχολείο και ο Μαρλάς. Στα 42 χρόνια υπηρεσίας δημιούργησε οργανωμένη βιβλιοθήκη, εξόπλισε το Σχολείο με τα απαραίτητα διδακτικά μέσα, δημιούργησε πρότυπο Σχολικού Κήπου, έφερε το νερό στο Σχολείο και τα Υστέρνια, ενώ, από τα παιδευτικά του χέρια πέρασαν αριστείς της τέχνης και των γραμμάτων, με κορυφαίο εκπρόσωπο, τον μακαριστό Ιερώνυμο Κοτσώνη. Όπως ο ίδιος έλεγε: «Στον τόπο αυτό, από το 1894 και εντεύθεν εκτελέστηκαν μεγάλα έργα εκπαιδευτικής, θρησκευτικής, τουριστικής, τεχνικής και γεωργικής σημασίας.
Για τον παιδευτικό του βίο έτυχε πολλές βραβεύσεις και διακρίσεις με κορυφαία εκείνη του 1965, όταν η Εταιρεία Κυκλαδικών Μελετών και η Αδελφότητα των εν Αθήναις Τηνίων οργάνωσαν στα Υστέρνια τιμητική εκδήλωση μετά από πρόταση του Ιωάννη Ρήγου-Πανορμίτη, κατά την οποία του επιδόθηκε τιμητικό ψήφισμα και του απονεμήθηκε το αργυρούν μετάλλιο της Αδελφότητας ως και τιμητικό δίπλωμα από το Προπαρασκευαστικό Σχολείο Καλών Τεχνών Πανόρμου. Στην αντιφώνησή του ο Κων/νος Καρδαμίτσης σαν Ολύμπιος θεός στήνεται μπροστά στο βήμα και με ζωηρή και πεντακάθαρη φωνή αποδίδει λόγο μεστό με υψηλά νοήματα και σοφή διδασκαλία. Τάσσεται υπέρ της απόδοσης επαίνου σε κάθε πρόοδο που συντελείται, γιατί θεωρεί το γεγονός αυτό, καθήκον και αρετή. «Το καθήκον μας υποχρεώνει να χειροκροτούμεν μία πρόοδον και αν δεν το πράξωμεν σημαίνει ότι είμεθα μικρόψυχοι, ταπεινοί και απολίτιστοι άνθρωποι», τόνισε, μεταξύ άλλων, ο τιμώμενος.
Ο Κων/νος Καρδαμίτσης από τους δύο γάμους του στα Υστέρνια απέκτησε εννέα παιδιά, τα οποία τα σπούδασε και εκείνα με τη σειρά τους προσέφεραν στην προαγωγή της τοπικής κοινωνίας. Το σπίτι του ήταν κιβωτός φιλαλληλίας και φιλοξενίας. Πτωχοί και πλούσιοι, γνωστοί και άγνωστοι, ζητούσαν την αρωγή και τη συμβουλή του. Συγκέντρωνε τους μαθητές του χωριού τα απογεύματα και μας έκανε μαθήματα ανάγνωσης, γραμματικής και αριθμητικής. «Λέγω, λέγω» ήταν η επωδός του Κων/νου Καρδαμίτση, θέλοντας να δώσει έμφαση στα λεγόμενά του, απευθυνόμενος στους νέους. «Να είστε περήφανοι που είσθε Έλληνες», «τηρείτε τις χριστιανικές παραδόσεις», «να είστε αφοσιωμένοι στα ελληνοχριστιανικά ιδεώδη, αλλά να μη φανατίζεστε», «υπηρετείτε τη δημοκρατία που απαιτεί ισότητα και δικαιοσύνη».
Ο Κων/νος Καρδαμίτσης ανέπτυξε πολιτιστική και κοινωνική δράση. Υπήρξε δόκιμος συγγραφέας, λογοτέχνης, ιστοριοδίφης, λαογράφος και δημοσιογράφος. Ήταν χριστιανός ορθόδοξος, δημιουργός, ιεραπόστολος, φύση καλλιτεχνική. Υπηρέτησε σαν γραμματέας και ληξίαρχος τις Κοινότητες Υστερνίων (40 έτη) και του Πανόρμου. Ψάλτης και κήρυκας του θείου λόγου για εβδομήντα χρόνια στην Αγία Παρασκευή Υστερνίων. Χρημάτισε Πρόεδρος της Σχολικής Εφορίας. Ίδρυσε τον Μελισσοκομικό Σταθμό και τη Βιοτεχνική Σχολή-Υφαντήριο Υστερνίων. Γραμματέας στους αγροτικούς συνεταιρισμούς Υστερνίων και Καρδιανής, μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Ιερού Ιδρύματος της Ευαγγελίστριας.Το 1937 υποστήριξε δυναμικά την ίδρυση μουσείου καλλιτεχνίας στον Άγιο Αθανάσιο Υστερνίων. Ήταν συλλέκτης καλλιτεχνικών έργων και δημιούργησε λεύκωμα από καρτ-ποστάλ από όλα τα χωριά της Τήνου.
Μέγας υποστηρικτής της ίδρυσης του Προπαρασκευαστικού Σχολείου Καλών Τεχνών Πανόρμου και κεντρικός πυλώνας λειτουργίας του. Επί σειρά ετών Αντιπρόεδρος και Πρόεδρος της Σχολικής του Εφορίας.
Αγωνίστηκε να χαραχτεί ο αμαξιτός δρόμος Υστερνίων-Πύργου.
Στις 15 Αυγούστου του 1940, Επίτροπος στο Ιερό Ίδρυμα, είδε τον τορπιλισμό της «Έλλης». Παρέμεινε στο Επιτροπικό ασάλευτος και απευθυνόμενος στον Αντιπρόεδρο Αριστείδη Κοντογεώργη που τον προέτρεπε να φύγουν είπε: «Τι θα πει η Ιστορία για μας, αν αφήσωμε το πιο ιερό κειμήλιο της Τήνου μας έρημο και απροστάτευτο. Μη φοβάσαι, η Παναγία θα κάμει το θαύμα της».
Αυτός υπήρξε ο Κων/νος Καρδαμίτσης. Δυστυχώς, δεν πρόλαβε να τιμηθεί από την Ακαδημία Αθηνών για το έργο του, γιατί στις 14 Ιουνίου 1967 πεθαίνει με ήρεμη τη συνείδησή του ότι εξεπλήρωσε την εγκόσμια αποστολή του.
Στο σκήνωμά του η τότε μαθήτρια Μαργαρούλα Γάσπαρη, εκ μέρους του Δημοτικού Σχολείου Υστερνίων, καταθέτει ανθοδέσμη. Ο γιος του Νίκος αναφωνεί «Πάει ο γερο-πλάτανος!» Ο μανιασμένος βοριάς των μύλων και η φουρτουνιασμένη θάλασσα της Άμμου του συνθέτουν την ουράνια αρμονία.
Όλη η Τήνος Θρήνησε την απώλειά του. Οι επικήδειοι λόγοι προκάλεσαν ρίγη συγκινήσεως στους προσκυνητές της σορού του. Η Ισμήνη Καραδήμα-Σκούταρη, διευθύντρια του Δημοτικού Σχολείο, αναφωνεί: «Πολύ ξαφνικά και αναπάντεχα μας έφυγες και μας άφησες ένα μεγάλο και δυσαναπλήρωτο κενό». Ο διευθυντής του Α΄ Δημοτικού Σχολείου Τήνου Αντώνης Αλβέρτης, θα τονίσει: «Ήσουν προικισμένος με αιώνιες αλήθειες και με επίγειες ομορφιές παρμένες, ίσως, από την πηγήν της Πανορμίας Κασταλίας, όπου άφθονον καλλιτεχνικόν ήντλησες ύδωρ και άφθονον τοιούτον ενστάλαξες εις δεκάδας γενεών».
Ο συνάδελφός και Ιστορικός της Τήνου, Γεώργιος Δώριζας, θα πει: «Σα φίλεργη μέλισσα έχει εναποθέσει στις τοπικές εφημερίδες το γλυκύτατο νέκταρ, που αποτελούν οι δύο εκατοντάδες ιστορικές και λαογραφικές μελέτες, πολύτιμες και ανεκτίμητες πηγές για την ιστορία και τη λαογραφία της Τήνου. Το καλύτερο μνημόσυνο που έχει να κάνει το Ιερό Ίδρυμα Ευαγγελιστρίας είναι να συγκεντρώσει και να εκδώσει σε ενιαίο κείμενο τον πολύτιμο και ανεκτίμητο αυτό θησαυρό». Αλήθεια τι έκανε γι’ αυτόν το Ιερό Ίδρυμα Ευαγγελιστρίας;
Η Αδελφότητα των εν Αθήναις Τηνίων πρότεινε τη φιλοτέχνηση προτομής του αειμνήστου Κων/νου Καρδαμίτση, την οποία, τελικά, επιτυχέστατα απέδωσε ο Υστερνιώτης καλλιτέχνης Κώστας Μαλακατές και η οποία τοποθετήθηκε στην είσοδο του χωριού. Το Κοινοτικό Συμβούιο Υστερνίων ονόμασε την οδό της κατοικίας του, «οδός Κων/νου Καρδαμίτση». Είναι, όμως, αρκετά αυτά για να διατηρούμε στη μνήμη μας το έργο του Κων/νου Καρδαμίτση; Όχι ασφαλώς! Το χρέος μας, λοιπόν, εκπληρώνεται με τη διαρκή και αιώνια θύμησή του.
Το καλύτερο μνημόσυνο, συνεπώς, είναι η συλλογή και η καταγραφή του έργου του. Μια πρώτη συμβολή μας προς αυτή την κατεύθυνση αποτελεί η έκδοση από το Πνευματικό Κέντρο Πανόρμου Τήνου του βιβλίου «Ο Κων/νος Καρδαμίτσης και η εποχή του» του συγγραφέα Κώστα Δανούση, ο οποίος πριν 12 χρόνια συγκέντρωσε και εξέδωσε σε ίδιο τόμο τα «Λαογραφικά της Εξωμεριάς Τήνου» του αείμνηστου δασκάλου μας.
Κωνσταντίνε Καρδαμίτση!
«Άμποτε ρόδα να μαδούν οι αυγούλες άμετρα
και τα πουλάκια σαν φωνές παιδιών να τιτιβίζουν,
των Υστερνίων το Σχολείο σου να θυμίζουν…»
και τα πουλάκια σαν φωνές παιδιών να τιτιβίζουν,
των Υστερνίων το Σχολείο σου να θυμίζουν…»
Υστέρνια Τήνου
22 Ιουλίου 2017
Ο Πρόεδρος
ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΣΩΧΟΣ
